Bartąg

Bartąg (niem. Gross Bertung lub Bertingshusen, Bering) – wieś w powiecie olsztyńskim, w gminie Stawiguda, położona nad jeziorem Bartąg oraz w pobliżu rzeki Łyny.

Wieś lokowana była na prawie chełmińskim w 1345 r. przez wójta Henryka Lutra, a następnie kapitułę warmińską.

Pierwszy kościół pw. św. Jana Ewangelisty zbudowano tu w 1348 r., spłonął jednak w 1681 r. Odbudowany został na początku XVIII w. i konsekrowany w 1724 r. Przy kościele funkcjonowały szpital i szkoła. Od 1776 r. funkcję proboszcza pełnił ks. Tomasz Grem, który próbował odbudować zaniedbane szkolnictwo parafialne na Warmii. On też był założycielem Bractwa Opatrzności Bożej, do którego w 1787 r. wstąpił Joachim Kalnassy.

Z rodem węgierskim związane jest tu Sanktuarium Opatrzności Bożej pod wezwaniem św. Jana Ewangelisty. W krypcie nawy głównej kościoła pochowano tu Andrzeja Michała Kalnassy. Na tablicy nagrobnej wyryto łaciński napis SUE REGIS MAJAESTATIS IN POLONIA LAUTENANTIUS (PORUCZNIK POLSKIEGO KRÓLA JEGOMOŚCI). Tu również pochowany został pochodzący z Tracka Symeon Antoni Grzymała, który był mężem jednej z córek Andrzeja Michała – Anny Magdaleny Genowefy Kalnassy. Gospodarzył w Gągławkach od 1789 r. do swojej śmierci w 1798 r.